ભારતે શ્રીલંકાને ભરપૂર મદદ કરવા છતાં હંબનટોટા ચીની જહાજ પહોંચ્યું

ચીને કહ્યું હતું કે કોઈપણ દેશની સુરક્ષા તેના ઉચ્ચ તકનીક સંશોધન જહાજની પ્રવૃત્તિઓથી પ્રભાવિત થશે નહીં અને તેને કોઈપણ “તૃતીય પક્ષ” દ્વારા “અવરોધ” ન કરવો જાેઈએ. ચીનનું આ નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે તેનું હાઇટેક જહાજ જેને જાસૂસી જહાજ કહેવામાં આવી રહ્યું છે તે ભારતના તમામ વાંધાઓ બાદ પણ શ્રીલંકાના હમ્બનટોટા બંદરે પહોંચી ગયું છે. શ્રીલંકાના હંબનટોટા બંદરનું નિર્માણ ચીન દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે અને ચીને આ બંદર ૯૯ વર્ષ માટે લીઝ પર લીધું છે. ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા વાંગ વેનબિને જણાવ્યું હતું કે ‘યુઆન વાંગ ૫’ જહાજ “શ્રીલંકા તરફથી સક્રિય સહયોગ” સાથે હમ્બનટોટા બંદર પર “સફળતાપૂર્વક બર્થ” કર્યું હતું. જાે કે, વાંગે શ્રીલંકાને નાણાકીય સહાય અંગેના પ્રશ્નને ટાળી દીધો હતો. તમને જણાવી દઈએ કે શ્રીલંકા પર ચીનની સાથે અન્ય દેશોનું ૫૧ અબજ ડોલરનું દેવું છે, જેના કારણે શ્રીલંકાને નાદાર જાહેર કરવામાં આવ્યું છે. ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું કે, જ્યારે ચીનનું યુઆન વાંગ ૫ જહાજ શ્રીલંકાના બંદરે પહોંચ્યું ત્યારે શ્રીલંકામાં ચીનના રાજદૂત ક્વિ ઝેનહોંગે ??બંદર પર પહોંચ્યા બાદ ચીનના જહાજનું સ્વાગત કર્યું. તમને જણાવી દઈએ કે, હિંદ મહાસાગરના હંબંતડોટા બંદર પર ચીનના જાસૂસી જહાજાેનું આગમન ભારત માટે ચિંતાનો વિષય છે અને અમેરિકાએ પણ ચિંતાજનક પ્રતિક્રિયા આપી છે,

જેના પર ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ કહ્યું કે, “હું ફરીથી હું ભારપૂર્વક કહેવા માંગુ છું કે, યુઆન વાંગ-૫ જહાજની દરિયાઈ વૈજ્ઞાનિક સંશોધન પ્રવૃત્તિઓ આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અનુસાર છે.’ ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ વધુમાં કહ્યું કે, “તેઓ કોઈપણ દેશની સુરક્ષા અને આર્થિક હિતોને અસર કરતા નથી અને કરે છે. કોઈપણ દેશને અસર કરતું નથી. ત્રીજા પક્ષકારો દ્વારા તેને અવરોધવું જાેઈએ નહીં.” ચીનના જહાજને આવકારવા માટે શ્રીલંકાના ઘણા અધિકારીઓ પણ હમ્બનટોટા બંદર પર તૈનાત હતા અને ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તાએ પણ આ વાતનો ઉલ્લેખ કર્યો અને કહ્યું કે સમારોહમાં શ્રીલંકાના રાષ્ટ્રપતિ રાનિલ વિક્રમસિંઘેના પ્રતિનિધિ ઉપરાંત “વધુના વડાઓ” દસ કરતાં વધુ પક્ષો અને મૈત્રીપૂર્ણ સમુદાયોના વડા” સામેલ હતા. “તે સમયે ચીની અને શ્રીલંકાના રાષ્ટ્રગીત વાગી રહ્યા હતા અને શ્રીલંકાના લોકોએ પણ રેડ કાર્પેટ પર પરંપરાગત લોક નૃત્યો રજૂ કર્યા હતા,” તેમણે કહ્યું. તે જ સમયે, ચીન તરફથી કહેવામાં આવ્યું છે કે ચીનના સંશોધન જહાજને હંબનટોટા બંદર પર જરૂરી પુરવઠો પૂરો કરવામાં થોડો સમય લાગશે. તમને જણાવી દઈએ કે, ભારત અને અમેરિકાના ઘેરા વાંધો બાદ શ્રીલંકાની સરકારે પહેલા ચીનના જહાજને મોડા આવવા માટે કહ્યું હતું. ભારત અને અમેરિકાએ ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી કે ચીનના જહાજમાં કથિત રીતે સેટેલાઇટ અને બેલેસ્ટિક મિસાઈલ ટ્રેકિંગ ક્ષમતાઓ હોઈ શકે છે,

પરંતુ શ્રીલંકાએ પાછળથી ચીનના જહાજને ૧૬ થી ૨૨ ઓગસ્ટ સુધી બંદર પર આવવાની મંજૂરી આપી હતી. પ્રેસ કોન્ફરન્સ દરમિયાન ચીનના વિદેશ મંત્રાલયે શ્રીલંકા સાથેની વાતચીતની વિગતો આપવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. તમને જણાવી દઈએ કે, અગાઉ શ્રીલંકાએ ચીનના રિસર્ચ શિપને પરવાનગી આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, પરંતુ ત્યારબાદ અચાનક શ્રીલંકાએ જહાજને બંદર પર આવવાની મંજૂરી આપી દીધી, જેથી તમામ નિષ્ણાતો આ વિશે આશ્ચર્યચકિત છે અને જાણવા માંગે છે કે, આવી કઈ વાતો ચીન અને શ્રીલંકા વચ્ચે યોજાઈ હતી, જેના કારણે શ્રીલંકા તરત જ તૈયાર થઈ ગયું હતું. આ વાતચીત વિશે ઘણી વખત પૂછવામાં આવ્યા પછી, ચીનના પ્રવક્તાએ કહ્યું, “જ્યાં સુધી તમે જે ચોક્કસ પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા છે, અમે ઘણી વખત ચીનની સ્થિતિનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. શ્રીલંકાએ ચીની જહાજને તેના બંદર પર આવવાની મંજૂરી આપવાનો ઇનકાર કર્યા પછી, બેઇજિંગે ૮ ઓગસ્ટના રોજ ગુસ્સામાં પ્રતિક્રિયા આપતા કહ્યું હતું કે કેટલાક દેશો માટે કોલંબો પર દબાણ કરવું જરૂરી હતું અને તે ટાંકવું “સંપૂર્ણપણે અયોગ્ય” છે. તેની આંતરિક બાબતોમાં “દખલગીરી” કરવા માટે કહેવાતી સુરક્ષા ચિંતાઓ. ચીનના સત્તાવાર મીડિયા એકાઉન્ટ્‌સ અનુસાર, ૨,૦૦૦ થી વધુ ક્રૂ સાથેના સંશોધન જહાજમાં ઉપગ્રહો અને બેલિસ્ટિક મિસાઇલોને ટ્રેક કરવા માટે અદ્યતન સુવિધાઓ છે. તેથી, આ જહાજ ભારત માટે ખૂબ જાેખમી છે.

શ્રીલંકાએ કહ્યું કે તેણે વ્યાપક વિચાર-વિમર્શ બાદ જહાજને તેના બંદર પર પાછા ફરવાની મંજૂરી આપી છે. કોલંબોના ર્નિણયથી એવી અટકળોને વેગ મળ્યો છે કે બેઇજિંગ શ્રીલંકાની અગાઉની વિનંતી અંગે સકારાત્મક જાહેરાત કરી શકે છે. શ્રીલંકાએ આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં ચીનના રાષ્ટ્રપતિને અપીલ કરી હતી કે શ્રીલંકા પરના ચીનના દેવાનું પુનર્ગઠન કરવામાં આવે અને એવું માનવામાં આવે છે કે ચીને હવે શ્રીલંકાને ખાતરી આપી છે કે જ્યાં સુધી શ્રીલંકાને લોન નહીં મળે ત્યાં સુધી તે લોનની ચુકવણી કરશે. ૈંસ્હ્લ. પુનઃરચના કરી શકે છે. જાે કે ચીને આ વાતોને નકારી કાઢી છે. જ્યારે તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે હવે જ્યારે જહાજને ડોક કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવી છે, ત્યારે શું ચીન શ્રીલંકાને તેની અર્થવ્યવસ્થાને ધ્યાનમાં રાખીને ખૂબ જ જરૂરી નાણાકીય સહાય આપશે? ચીનના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા વાંગે મંગળવારે કહ્યું કે, “જેમ કે અમે ઘણી વખત ભાર મૂક્યો છે, શ્રીલંકાના મૈત્રીપૂર્ણ પાડોશી, ચીન આ સમયે શ્રીલંકા સામેની આર્થિક અને સામાજિક મુશ્કેલીઓ માટે ઊંડો અનુભવ કરે છે”.

ભારતે કહ્યું છે કે તે તેની સુરક્ષા અને આર્થિક હિતોને અસર કરતા કોઈપણ પગલા પર કાળજીપૂર્વક નજર રાખે છે. નવી દિલ્હી એવી સંભાવનાથી ચિંતિત છે કે જહાજની ટ્રેકિંગ સિસ્ટમ્સ શ્રીલંકાના બંદર તરફ જતા ભારતીય સ્થાપનોની જાસૂસી કરવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે. ભારતે પરંપરાગત રીતે હિંદ મહાસાગરમાં ચીનના લશ્કરી જહાજાે અંગે કડક વલણ અપનાવ્યું છે અને ભૂતકાળમાં પણ શ્રીલંકા સાથેની આવી મુલાકાતોનો વિરોધ કર્યો છે. વર્ષ ૨૦૧૪માં પણ કોલંબોએ ચીનની પરમાણુ સબમરીનને હમ્બનટોટા પોર્ટ પર આવવાની મંજૂરી આપી હતી, ત્યારબાદ ભારત અને શ્રીલંકા વચ્ચેના સંબંધો ખૂબ જ તંગ બની ગયા હતા. ભારતની ચિંતાઓ ખાસ કરીને હમ્બનટોટા બંદર પર કેન્દ્રિત છે, જેને કોલંબો દ્વારા ૨૦૧૭માં ચાઇના મર્ચન્ટ પોર્ટ હોલ્ડિંગ્સને ૯૯ વર્ષ માટે લીઝ પર આપવામાં આવ્યું હતું જ્યારે શ્રીલંકા તેનું દેવું ચૂકવવામાં નિષ્ફળ ગયું હતું. તેથી, એવી શક્યતા હંમેશા રહે છે કે હંબનટોટા બંદરનો ઉપયોગ ચીન દ્વારા લશ્કરી ગતિવિધિઓ માટે કરવામાં આવે.