ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે ૧૯૬૮ થી રાજદ્વારી સંબંધો

પીએમ નરેન્દ્ર મોદી ભૂટાનના પ્રવાસે છે. જ્યાં ભૂટાનના વડા પ્રધાન શેરિંગ તોબગેએ તેમનું ગળે લગાવીને ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કર્યું હતું. પીએમ મોદીની આ મુલાકાત ૨૩ માર્ચ સુધી ચાલશે જેમાં દ્વિપક્ષીય અને ક્ષેત્રીય મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થઈ શકે છે. ભૂટાન અને ભારત વચ્ચેના સંબંધો હંમેશા સારા રહ્યા છે, પીએમ મોદીની મુલાકાત આ સંબંધોને નવો આયામ આપી શકે છે. નાનો દેશ હોવા છતાં ભૂટાનની પોતાની એક અલગ ઓળખ છે. ભૂતાન તેની પ્રગતિ જીડીપીમાંથી નહીં પરંતુ જીએનએચ (ગ્રોસ નેશનલ હેપીનેસ)માંથી મેળવે છે. આ કારણે ભૂતાન હેપ્પી ઈન્ડેક્સમાં ભારત જેવા ઘણા મોટા દેશો કરતાં ઘણું આગળ છે.

એક રિપોર્ટ અનુસાર જીડીપીમાં પછાત હોવા છતાં મોટાભાગના ભૂટાની લોકો તેમના જીવનથી ખુશ છે. ભૂટાનની અડધાથી વધુ વસ્તી કૃષિ અને હાઇડ્રોપાવર સાથે સંકળાયેલી છે. લગભગ ૮ લાખની વસ્તી ધરાવતો આ દેશ લીલાછમ જંગલો, પર્વતો અને સુંદર નજારોથી ઘેરાયેલો છે. જેના કારણે તેની આવકનો મોટો હિસ્સો પણ પ્રવાસનમાંથી આવે છે. પરંતુ કમાણી કરતાં વધુ, ભૂટાનની સરકાર સંસ્કૃતિ અને પર્યાવરણને પ્રેમ કરે છે, તેથી જ અહીં આવતા પ્રવાસીઓની સંખ્યા મર્યાદિત છે. આટલું જ નહીં, એક સમય એવો હતો જ્યારે ભૂટાને બહારના લોકો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. વર્ષ ૧૯૭૦માં ભૂટાને વિદેશીઓને આવવાની પરવાનગી આપી હતી.

૧૯૯૯ સુધી, ભૂટાનમાં સત્તાવાર રીતે કોઈ સેટેલાઇટ ટીવી, ઇન્ટરનેટ અને કોઈ ટેલિવિઝન સ્ટેશન નહોતું. ૧૯૮૯માં ભૂટાન સરકારે દેશની સંસ્કૃતિને બચાવવાના નામે આ બધા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. ભૂટાનના વિદેશ મંત્રીએ ૧૯૯૦માં વોશિંગ્ટન પોસ્ટને આપેલા એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે, “અમે આપણા દેશને આધુનિક બનાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ, તેનું પશ્ચિમીકરણ નહીં.” ૧૯૯૦ના દાયકા સુધી, ભૂટાનના લોકો માટે બહારની દુનિયા સાથે જાેડાણનો એકમાત્ર સ્ત્રોત રેડિયો હતો. પરંતુ સમય સાથે, ભૂટાને પણ તેની નીતિઓ બદલી અને વર્ષ ૧૯૯૯ માં, ભૂટાનના રાજા જિગ્મે દોરજે વાંગચુકે દેશમાં ટીવીને “સાયબર યુગનો પ્રકાશ” ગણાવીને લીલી ઝંડી આપી.

ભારત અને ભૂટાન ૧૯૬૮ થી રાજદ્વારી સંબંધો ધરાવે છે. ભારત ભૂટાનનું સૌથી મોટું વેપાર ભાગીદાર છે, ભૂતકાળમાં પણ ભારત અને ભૂટાનના નેતાઓ વચ્ચે મુલાકાતો થઈ ચૂકી છે. વર્ષ ૨૦૧૩ માં, ભૂટાનના રાજા પ્રજાસત્તાક દિવસની ઉજવણીના મુખ્ય અતિથિ તરીકે ભારત આવ્યા હતા. આ સિવાય ભારત ૧૯૬૧થી તેની ૫ વર્ષની યોજનામાં ભૂટાનની મદદ કરી રહ્યું છે.