સમગ્ર વિશ્વમાં ઓરીનો ખતરો : ભારતમાં પણ વાયરલ રોગનું સંકટ વધી રહ્યું છે

વિશ્વના સૌથી ઘાતક રોગોની યાદીમાં ઓરીનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેને બોલચાલમાં ઓરી પણ કહેવામાં આવે છે. આ એક વાયરલ રોગ છે જે રૂબીઓલા વાયરસથી થાય છે. જાે ઓરીથી પીડિત વ્યક્તિ ખાંસી કે છીંક ખાય છે, તો વાયરસ વ્યક્તિના લાળના કણોમાં વહી જાય છે અને હવામાં ફેલાય છે. ઓરીથી સંક્રમિત વ્યક્તિ ૧૨ થી ૧૮ લોકોને સીધો ચેપ લગાવી શકે છે. હાલમાં તે અમેરિકા માટે ચિંતાનું કારણ બની ગયું છે. હકીકતમાં, ઓરી ફરી એકવાર અમેરિકામાં પાછી આવી છે. ડેટા અનુસાર, ૨૦૨૪માં ૩ એપ્રિલ સુધી કુલ ૧૧૩ કેસ નોંધાયા છે.

અમેરિકા મુશ્કેલીમાં છે કારણ કે વર્ષ ૨૦૦૦માં અહીં ઓરી નાબૂદ થઈ હતી. તે પછી કેટલાક મામલાઓ સામે આવ્યા પરંતુ યુએસ દરેક વખતે તેનો સામનો કરવામાં સફળ રહ્યું. પછી વર્ષ ૨૦૧૯ આવ્યું જ્યારે ઓરીએ ૨૫ વર્ષમાં સૌથી ગંભીર સ્વરૂપ લીધું. તે વર્ષે ૧૨૭૪ કેસ નોંધાયા હતા. જાે આપણે તે મુજબ જાેઈએ તો ૨૦૨૪ ના કેસ તુલનાત્મક રીતે ઓછા છે. પરંતુ યુએસ સેન્ટર ઓફ ડિસીઝ કંટ્રોલ અનુસાર, જાે આપણે આ વર્ષના પ્રથમ ત્રણ મહિનાની સરખામણી છેલ્લા ત્રણ વર્ષના પ્રથમ ત્રણ મહિના સાથે કરીએ તો આ વખતે આ સંખ્યા સરેરાશ કરતા ૧૭ ગણી વધારે છે. આખરે અમેરિકામાં ઓરીનો ખતરો કેમ પાછો આવ્યો અને ભારત સહિત અન્ય દેશોમાં શું સ્થિતિ છે? એવું નથી કે આ રોગ સંપૂર્ણપણે નાબૂદ થઈ ગયો છે.

અત્યારે પણ આ રોગ ઘણા દેશોમાં સામાન્ય રોગ છે. અમેરિકામાં, ઓરીના કેસ એવા લોકો દ્વારા ફેલાય છે જેમને રસી આપવામાં આવી નથી. મોટાભાગના તાજેતરના પ્રકોપમાં રસી વિનાના અમેરિકનોનો સમાવેશ થાય છે જેઓ મધ્ય પૂર્વ અને આફ્રિકામાં ચેપગ્રસ્ત થયા હતા અને ઓરીને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્‌સમાં પાછા લાવ્યા હતા, સીડીસી અહેવાલ આપે છે. અમેરિકામાં, ન્યુયોર્ક, ફિલાડેલ્ફિયા અને શિકાગો સહિત ૧૭ રાજ્યોમાં ઓરી ફેલાઈ ગઈ છે. ૬૧માંથી અડધાથી વધુ કેસ શિકાગોથી આવ્યા છે. આ તે લોકોમાં વધુ જાેવા મળે છે જેઓ સ્થળાંતરિત આશ્રયસ્થાનોમાં રહે છે. સીડીસીના જણાવ્યા અનુસાર, ૧૯૬૩માં રસીકરણની શરૂઆત પહેલા દર વર્ષે ૩૦ થી ૪૦ લાખ કેસ હતા. જેનો અર્થ છે કે લગભગ તમામ અમેરિકન બાળકોને બાળપણમાં કોઈને કોઈ સમયે આ રોગ થયો હતો.

દર વર્ષે ૪૮,૦૦૦ લોકોને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવતા હતા. ઓરીના કારણે લગભગ ૧,૦૦૦ લોકોમાં ખતરનાક મગજનો સોજાે થયો, જેમાંથી ૪૦૦ થી ૫૦૦ લોકો મૃત્યુ પામ્યા. રસીકરણ કાર્યક્રમ સફળ થાય તે માટે લોકોની સંમતિ ખૂબ જ જરૂરી છે. જ્યારે સમુદાયના તમામ સભ્યોમાં પૂરતી રોગપ્રતિકારક શક્તિ હોય, ત્યારે રોગને અસરકારક રીતે દૂર કરી શકાય છે. વિજ્ઞાનની ભાષામાં આને હર્ડ ઈમ્યુનિટી કહે છે, જે ત્યારે જ શક્ય બને છે જ્યારે યોગ્ય સંખ્યામાં લોકો રસી સ્વીકારે. જાે કે, કોરોનાના સમય દરમિયાન, માત્ર અમેરિકામાં જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં રસીકરણ કવરેજમાં ઘટાડો થયો હતો. આરોગ્ય સુવિધાઓ અવ્યવસ્થિત થઈ ગઈ અને માતા-પિતા તેમના બાળકોને આરોગ્ય સુવિધાઓમાં લઈ જવામાં ભયભીત બન્યા.

કોરોના રસીકરણ અંગે ફેલાયેલી અફવાને કારણે ઓરીના રસીકરણ પર ભારે અસર પડી હતી, જેના પરિણામ અમેરિકા ભોગવી રહ્યા છે. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન કહે છે કે ૯૫ ટકા વસ્તીને ઓરીને રોકવા માટે રસીકરણની જરૂર છે. પરંતુ કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન, કિન્ડરગાર્ટનર્સ માટે રાષ્ટ્રીય રસીકરણ દર ઘટીને ૯૩% થઈ ગયો અને તે ત્યાં જ રહ્યો. ઓરીના વાયરસને રોકવા માટે, એમએમઆર (ઓરી, ગાલપચોળિયાં, રૂબેલા) રસી આપવામાં આવે છે. આ રસી ઓરીની સાથે ગાલપચોળિયાં અને રૂબેલાના જાેખમ સામે પણ રક્ષણ આપે છે. આ રસી બાળકોને બે ડોઝમાં આપવામાં આવે છે. પ્રથમ ડોઝ ૯ મહિનાની ઉંમરે અને બીજાે ડોઝ ૧૫ મહિનાની ઉંમરે આપવામાં આવે છે. ઓરીની રસીની ગણતરી સૌથી સુરક્ષિત રસીઓમાં થાય છે.

આ રસીના બે ડોઝ ચેપને રોકવામાં લગભગ ૯૭% અસરકારક છે જ્યારે એક માત્રા ચેપ સામે લગભગ ૯૩% અસરકારક છે. સીડીસી કહે છે કે હાલમાં આફ્રિકામાં ૨૬, યુરોપમાં ચાર, મધ્ય પૂર્વમાં આઠ, એશિયામાં સાત અને દક્ષિણપૂર્વ એશિયામાં બે સહિત ૪૬ દેશોમાં ઓરીના કેસોની સંખ્યા વધુ છે. ડબ્લ્યુએચઓ અનુસાર, દર વર્ષે વિશ્વભરમાં ૬૦ હજારથી વધુ બાળકો આ વાયરસને કારણે તેમની આંખોની રોશની ગુમાવે છે. ઓરીનો વાયરસ કોર્નિયલ એપિથેલિયમ અને કોન્જુક્ટીવા (પાતળી પટલ) ને અસર કરે છે, જે આંખના કોર્નિયાને સીધી અસર કરે છે. આ સાથે ઓરીના વાયરસને કારણે કિડની અને ન્યુમોનિયા જેવા રોગો થઈ શકે છે. ૨૦૨૨ માં, વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (ઉ.ૐ.ર્ં.) અને અમેરિકાના સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (ઝ્રડ્ઢઝ્ર) નો સંયુક્ત અહેવાલ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો. જેમાં તે પ્રકાશમાં આવ્યું કે કેવી રીતે સમગ્ર વિશ્વ સમક્ષ ઓરીનો ખતરો તોળાઈ રહ્યો છે.

વર્ષ ૨૦૨૧માં વિશ્વના ૨૨ દેશોમાં ઓરીનો પ્રકોપ જાેવા મળ્યો હતો. આ સમયગાળા દરમિયાન ઓરીના લગભગ ૯૦ લાખ કેસ નોંધાયા હતા. એક લાખ ૨૮ હજાર મૃત્યુ થયા છે. રિપોર્ટમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે વર્ષ ૨૦૨૧માં સમગ્ર વિશ્વમાં લગભગ ચાર કરોડ બાળકોને ઓરી સામે આપવામાં આવેલી રસીના ડોઝ મળ્યા નથી. ૨.૫ કરોડ બાળકોને પ્રથમ ડોઝ મળ્યો ન હતો જ્યારે ૧ કરોડ ૪૭ લાખ બાળકોએ તેમનો બીજાે ડોઝ ચૂકી ગયો હતો. યાદ રહે કે આ કોરોના મહામારીનું વર્ષ હતું જ્યારે ૨૦૨૧-૨૨ની વચ્ચે સમગ્ર વિશ્વમાં રસીકરણ કવરેજમાં થોડો વધારો થયો હતો, પરંતુ તેમ છતાં ૩.૩ કરોડ બાળકો હજુ પણ તેનાથી વંચિત છે. તેમાંથી અડધાથી વધુ માત્ર ૧૦ દેશોના છે,

જેમાં મેડાગાસ્કર, નાઇજીરીયા, પાકિસ્તાન, અંગોલા, બ્રાઝિલ, ડેમોક્રેટિક રિપબ્લિક ઓફ કોંગો, ઇથોપિયા, ભારત, ઇન્ડોનેશિયા અને ફિલિપાઇન્સનો સમાવેશ થાય છે. ઉૐર્ંએ કહ્યું છે કે આ ઘટાડો ઓરીને નાબૂદ કરવાના માર્ગમાં મોટો આંચકો છે અને તેના કારણે લાખો બાળકો ચેપનો શિકાર બની શકે છે. ૨૦૨૩ સુધીમાં, વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન મુજબ, એકંદરે, પાંચમાંથી બે કેસ ૧-૪ વર્ષની વયના બાળકોમાં હતા અને પાંચમાંથી એક કેસ ૨૦ અને તેથી વધુ વયના પુખ્ત વયના લોકોમાં હતો. જાન્યુઆરી અને ઓક્ટોબર ૨૦૨૩ ની વચ્ચે, સમગ્ર યુરોપમાં ૨૦,૯૧૮ લોકોને ઓરી સાથે હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. બંને દેશોમાં ઓરી સંબંધિત પાંચ મૃત્યુ પણ નોંધાયા હતા. ડબ્લ્યુએચઓ અને સીડીએસના સંયુક્ત રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં પણ ઓરીની સ્થિતિ સારી નથી.

યમન પછી, ભારત વિશ્વનો બીજાે એવો દેશ છે જ્યાં ૨૦૨૩માં સૌથી વધુ ઓરીના કેસ નોંધાયા છે. રિપોર્ટમાં ભારત એવા ૩૭ દેશોમાંનો એક છે જ્યાં ૨૦૨૨માં ૪૦,૯૬૭ કેસ નોંધાયા હતા. ભારત સરકારના ખાસ રસીકરણ કાર્યક્રમ હોવા છતાં, ઓરી રસીકરણ કવરેજમાં તફાવત રહ્યો. જેના કારણે ૨૦૨૨માં ૧૧ લાખ બાળકોને રસીનો પ્રથમ ડોઝ મળી શક્યો ન હતો. ભારત એવા દસ દેશોમાં જાેડાઈ ગયું છે જ્યાં કોવિડ રોગચાળા પછી પણ ઓરીના રસીકરણમાં સૌથી મોટો તફાવત છે. ઝ્રડ્ઢઝ્ર અને ઉૐર્ં એ વૈશ્વિક, પ્રાદેશિક, રાષ્ટ્રીય અને સ્થાનિક સ્તરે તમામ ભાગીદારોને કોવિડને કારણે રસીકરણમાં થયેલા ઘટાડા માટે વળતર આપવામાં આવે તેની ખાતરી કરવા માટે શક્ય તેટલી વહેલી તકે નક્કર પગલાં લેવા હાકલ કરી છે ચેપગ્રસ્ત લોકોને શોધવા અને રસી આપવાના પ્રયાસો.