અમદાવાદ નજીક આવેલુ નળસરોવર પક્ષીપ્રેમીઓ માટે પક્ષીતીર્થ તરીકે જાણીતુ છે. એટલું જ નહીં, ગુજરાત સહિત દેશભરના પક્ષી પ્રેમીઓમાં તે આગવું મહત્વ ધરાવે છે.
ગુજરાતના પક્ષી તીર્થ ગણાતા નળસરોવરમાં પક્ષીપ્રેમીઓ અને પક્ષીવિદો માટે એક રોમાંચક અને આનંદ દાયક ઘટના બની છે. 30મે 2025ના રોજ સવારે લગભગ 9:00 કલાકે નળસરોવરમાં દુર્લભ ગણાતું સબાઇન ગુલ (Xema sabini) પક્ષી જોવા મળ્યું હતું.
ઈ – બર્ડ જેવા જાહેર પક્ષી નિરીક્ષણ ડેટાબેઝ અનુસાર, ભારતમાં આ પક્ષી છેલ્લે 2013 માં કેરળમાં જોવા મળ્યું હતું.
અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, સબાઇન ગુલ એક નાનું, સુંદર પક્ષી છે, જે તેના આકર્ષક દેખાવ માટે જાણીતું છે. તે તીક્ષ્ણ કાળી ટોપી, સફેદ ડોક અને સ્વચ્છ રાખોડી પાંખો ધરાવે છે. તેની સૌથી વિશિષ્ટ વિશેષતાઓમાંની એક તેની કાળી, સફેદ અને રાખોડી રંગો સાથેની ત્રિરંગી પાંખની ભાત છે. તે પીળી ટોચ સાથે કાળી ચાંચ અને ખાંચવાળી પૂંછડી ધરાવતા માત્ર બે ગુલમાંનું એક છે.
વન વિભાગના કર્મચારીઓ તેમની દૈનિક વિહાર પ્રક્રિયામાં હતા ત્યારે અચાનક આ પક્ષી જળાશયના પાણીમાં પાણીમાં જોવા મળ્યું હતું, જેનાથી અભયારણ્યના કર્મચારીઓ અને મુલાકાતીઓમાં આનંદ સથે આશ્ચર્ય ફેલાયું હતું. નળ સરોવર સહિત સમગ્ર રાજ્ય માટે આ એક મહત્વપૂર્ણ અવલોકન છે, કારણ કે સબાઇન ગુલ ભારતીય ઉપખંડમાં એક દુર્લભપણે જોવા મળતું પક્ષી છે, અગાઉ તે જવલ્લે જ જોવા મળ્યું છે.
આ પ્રજાતિ ઉત્તર અમેરિકા, ગ્રીનલેન્ડ અને સાઇબેરિયાના ઉચ્ચ-અક્ષાંશ આર્કટિક પ્રદેશોમાં પ્રજનન કરે છે, જે ટુંડ્રના જળાશય કિનારાની નજીક માળો બનાવે છે. તે મુખ્યત્વે દક્ષિણ અમેરિકા અને આફ્રિકાના પશ્ચિમ કિનારાના સમૃદ્ધ દરિયાઈ વિસ્તારોમાં શિયાળો ગાળવા માટે લાંબા અંતરનું સ્થળાંતર કરે છે. ઘણા સ્થળાંતર કરનારા પક્ષીઓથી વિપરીત, સેબાઇનના ગુલનો કોઈ નિયમિત ફ્લાય-વે નથી, જે ભારતને પાર કરે.
અહીં તેની હાજરી આકસ્મિક માનવામાં આવે છે, જેમાં સંભવતઃ તેમના સામાન્ય સ્થળાંતર માર્ગોથી ભટક્યા હોય તેવી શક્યતા રહે છે. ભારતમાં આ પક્ષી જોવા મળવું અત્યંત દુર્લભ માનવામાં આવે છે અને તે પ્રદેશમાં સતત સ્થળાંતર કરતાં હોય તેવી પેટર્ન સૂચવતા નથી.
નળ સરોવર ભારતના સૌથી મોટા અને ઇકોલોજીકલી મહત્વપૂર્ણ જળાશય અભયારણ્યોમાંનું એક છે, જે ફ્લેમિંગો, પેલિકન, બતક અને વેડર્સની અસંખ્ય પ્રજાતિઓ સહિત સ્થળાંતર કરનારા અને સ્થાનિક પક્ષીઓ માટે પહેલેથી જ એક આશ્રયસ્થાન છે. અહીંયા સેબાઇન ગુલની હાજરી આ અભયારણ્યની મહત્વના વૈશ્વિક પક્ષી સ્થળ તરીકે વધતી જતી પ્રતિષ્ઠામાં વધારો કરે છે.
આ અવલોકન વન કર્મચારીઓ અને પક્ષી નિરીક્ષકો દ્વારા સતત દેખરેખ અને દસ્તાવેજીકરણના મૂલ્યને રેખાંકિત કરે છે. આવી દુર્લભ ઘટનાઓ સંશોધકોને પક્ષી સ્થળાંતર, આબોહવા અને પર્યાવરણીય પરિવર્તનના વ્યાપક અસરો વિશે વધુ સમજવામાં મદદ કરે છે.
વન વિભાગ મુલાકાતીઓને આવા અવલોકનોનો જવાબદારીપૂર્વક આનંદ માણવા અને અસામાન્ય અથવા નોંધપાત્ર પક્ષી અવલોકનોની જાણ કરવાનું ચાલુ રાખવા પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે ભારતમાં પક્ષીઓની વિવિધતાની વધુ સારી સમજણમાં યોગદાન આપે છે.
Recent Comments