વિદેશમાં ગુનાહિત સંપત્તિઓ પર નજર રાખવા માટે ભારતને પ્રથમ ઇન્ટરપોલ સિલ્વર નોટિસ મળી

ગેરકાયદેસર સંપત્તિઓ પર વૈશ્વિક સ્તરે કાર્યવાહીને મજબૂત બનાવવાના એક સીમાચિહ્નરૂપ પગલામાં, સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (ઝ્રમ્ૈં) એ મંગળવારે પુષ્ટિ આપી કે ઇન્ટરપોલે ભારતની વિનંતી પર તેની પ્રથમ બે સિલ્વર નોટિસ – ગુનાની આવકને ટ્રેક કરવામાં મદદ કરવા માટે રચાયેલ ચેતવણીઓની એક નવી શ્રેણી – જારી કરી છે.
આ નોટિસ આંતરરાષ્ટ્રીય સંપત્તિ-શોધવાના પ્રયાસોમાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે, જેનાથી ભારત સહિત ૫૧ ભાગ લેનારા દેશો ગુનાહિત રીતે હસ્તગત કરેલી સંપત્તિઓ જેમ કે મિલકતો, બેંક ખાતાઓ, વાહનો અને વ્યવસાયો સંબંધિત માહિતી શેર અને ઍક્સેસ કરી શકે છે. આ વર્ષે જાન્યુઆરીમાં ઇન્ટરપોલ દ્વારા રજૂ કરાયેલ સિલ્વર નોટિસ, એક પાયલોટ પહેલનો ભાગ છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય ગુના સામે લડવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતી રંગ-કોડેડ નોટિસના સંગઠનના સ્યુટમાં નવીનતમ ઉમેરો રજૂ કરે છે.
“આ પદ્ધતિ ભ્રષ્ટાચાર, નાણાકીય છેતરપિંડી, ડ્રગ હેરફેર અને પર્યાવરણીય ગુનાઓ જેવા ગંભીર ગુનાઓ દ્વારા હસ્તગત કરેલી સંપત્તિઓને ઓળખવામાં અને ટ્રેસ કરવામાં મદદ કરશે,” સીબીઆઈના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું. આ નોટિસ સ્થાનિક કાયદાઓને આધીન, ગુનાહિત સંપત્તિઓ શોધવા, ઓળખવા અને આખરે જપ્ત કરવા માટે સરહદ પાર સહયોગને સરળ બનાવે છે.
૨૩ મેના રોજ જારી કરાયેલી પહેલી સિલ્વર નોટિસ દિલ્હીના વિદેશી દૂતાવાસમાં વિઝા અને સ્થાનિક કાયદા વિભાગ સાથે જાેડાયેલા ભૂતપૂર્વ અધિકારી શોકીન શુભમને લગતી છે. સીબીઆઈના જણાવ્યા અનુસાર, શુભમ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૯ થી મે ૨૦૨૨ દરમિયાન વિઝા છેતરપિંડીના કાવતરામાં સામેલ હતો. તેના પર અન્ય લોકો સાથે મળીને શેંગેન વિઝા ગેરકાયદેસર રીતે જારી કરવાનો આરોપ છે, જેના બદલામાં અરજદાર દીઠ રૂ. ૧૫ લાખથી રૂ. ૪૫ લાખ સુધીની લાંચ લેવામાં આવી હતી.
તપાસકર્તાઓનો આરોપ છે કે શુભમે ગેરકાયદેસર રીતે મળેલા નાણાંનો ઉપયોગ દુબઈમાં આશરે ૭.૭૬ મિલિયન દિરહામ (રૂ. ૧૫.૭૩ કરોડ) ની કિંમતની છ મિલકતો ખરીદવા માટે કર્યો હતો. તેના સ્થાન અને પ્રવૃત્તિઓ વિશે વધુ ગુપ્ત માહિતી એકત્રિત કરવા માટે તેની સામે અગાઉ બ્લુ નોટિસ જારી કરવામાં આવી હતી.
૨૬ મેના રોજ જારી કરાયેલી બીજી સિલ્વર નોટિસ, એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ દ્વારા ચાલી રહેલા કેસમાં અમિત મદનલાલ લખનપાલને લક્ષ્ય બનાવે છે. લખનપાલ પર નિયમનકારી મંજૂરી વિના સ્ઝ્ર નામની ક્રિપ્ટોકરન્સી શરૂ કરવાનો અને રોકાણકારો સાથે ?૧૧૩ કરોડથી વધુની છેતરપિંડી કરવાનો આરોપ છે.
અધિકારીઓનું કહેવું છે કે તેમણે વિશ્વાસ મેળવવા માટે પોતાને નાણા મંત્રાલયના પ્રતિનિધિ તરીકે ખોટી રીતે રજૂ કર્યા, રોકાણકારોને ઊંચા વળતરના વચનો આપીને લલચાવ્યા. તેમણે ભંડોળ ચૂકવવામાં નિષ્ફળ ગયા અને એકત્રિત રકમની ઉચાપત કરી હોવાનું માનવામાં આવે છે.
ભારતની નાણાકીય અમલીકરણ એજન્સીઓ – જેમાં ઝ્રમ્ૈં, એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ઈડ્ઢ) અને નાર્કોટિક્સ કંટ્રોલ બ્યુરો (દ્ગઝ્રમ્)નો સમાવેશ થાય છે – એ આ નવી સિલ્વર નોટિસ શ્રેણી હેઠળ વિચારણા માટે વધારાના કેસ રજૂ કર્યા છે.
અધિકારીઓ માને છે કે આ પહેલ નાણાકીય ગુનાઓ પર આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગને નોંધપાત્ર રીતે વેગ આપશે અને વિદેશમાંથી સંપત્તિની ઝડપી વસૂલાતને સરળ બનાવશે. આ નોટિસ હેઠળ શેર કરવામાં આવેલી માહિતી દ્વિપક્ષીય કાનૂની કાર્યવાહી માટેનો આધાર બનાવી શકે છે, જેમાં ગેરકાયદેસર સંપત્તિને ફ્રીઝ કરવી, જપ્ત કરવી અથવા જપ્ત કરવી શામેલ છે.
સિલ્વર નોટિસના લોન્ચને વૈશ્વિક કાયદા અમલીકરણમાં એક મુખ્ય વિકાસ તરીકે જાેવામાં આવી રહ્યું છે, જે દેશોને સરહદો પાર ગુનાહિત સંપત્તિઓ શોધવા અને પુન:પ્રાપ્ત કરવા માટે એક નવું સાધન પ્રદાન કરે છે.