અમેરિકા અને ઇઝરાયલી પરમાણુ સ્થળો પર હુમલા બાદ ઈરાને IAEAસાથે સહયોગ બંધ કર્યો

ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ મસૂદ પેઝેશ્કિયાને આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ ઉર્જા એજન્સી (ૈંછઈછ) સાથેના દેશના સહયોગને તાત્કાલિક સ્થગિત કરવાનો આદેશ આપ્યો છે, એમ રાજ્ય મીડિયાએ બુધવારે જાહેર કર્યું. આ ર્નિણય ઈરાનના સૌથી મહત્વપૂર્ણ પરમાણુ સુવિધાઓને નિશાન બનાવતા અમેરિકા અને ઇઝરાયલી હવાઈ હુમલાઓની શ્રેણીને અનુસરીને લેવામાં આવ્યો છે.
ઈરાનની સંસદે પરમાણુ શસ્ત્રોના અપ્રસાર સંધિ (દ્ગઁ્) અને તેના સેફગાર્ડ્સ કરાર હેઠળ સહયોગને સ્થગિત કરવાનો ફરજિયાત બિલ પસાર કર્યા પછી આવ્યો છે. આ બિલને ગાર્ડિયન કાઉન્સિલ તરફથી મંજૂરી મળી છે અને તે ઈરાનની સુપ્રીમ નેશનલ સિક્યુરિટી કાઉન્સિલની દેખરેખ હેઠળ લાગુ થવાની અપેક્ષા છે, જેનું અધ્યક્ષપદ પેઝેશ્કિયાન સંભાળે છે.
રાજ્ય ટેલિવિઝન અનુસાર, “પરમાણુ સુવિધાઓ અને વૈજ્ઞાનિકોની સુરક્ષાની ખાતરી” ન મળે ત્યાં સુધી સસ્પેન્શન ચાલુ રહેશે. જાેકે, વિગતો દુર્લભ છે, સસ્પેન્શન કેવી રીતે લાગુ કરવામાં આવશે તેની કોઈ સ્પષ્ટ સમયરેખા અથવા સ્પષ્ટતા નથી. વિયેના સ્થિત ૈંછઈછ એ હજુ સુધી ટિપ્પણી માટેની વિનંતીઓનો જવાબ આપ્યો નથી.
આ સસ્પેન્શન આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયની ઈરાનની પરમાણુ પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવાની ક્ષમતાને નોંધપાત્ર રીતે અવરોધી શકે છે. ૈંછઈછ અને પશ્ચિમી ગુપ્તચર મૂલ્યાંકનો અનુસાર, ઈરાને ૬૦% શુદ્ધતા સુધી યુરેનિયમ સમૃદ્ધ કર્યું છે, જે શસ્ત્રો-ગ્રેડ સામગ્રી માટે જરૂરી ૯૦% શુદ્ધતાથી થોડું ઓછું છે, અને બહુવિધ પરમાણુ શસ્ત્રો માટે પૂરતો ભંડાર ધરાવે છે.
આ નવીનતમ વિકાસ અઠવાડિયાના વધતા તણાવને પગલે થયો છે. ૧૩ જૂનના રોજ, ઇઝરાયલે ઈરાનના રિવોલ્યુશનરી ગાર્ડ અને મિસાઇલ ભંડારને લક્ષ્ય બનાવીને હવાઈ હુમલા શરૂ કર્યા. નવ દિવસ પછી, યુ.એસ.એ ભારે કિલ્લેબંધીવાળી ફોર્ડો સુવિધા સહિત ત્રણ પરમાણુ સ્થળો પર હુમલો કર્યો. સેટેલાઇટ છબી સૂચવે છે કે ઈરાની અધિકારીઓએ નુકસાનનું મૂલ્યાંકન કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે.
આક્રમક વાણી હોવા છતાં, ઈરાને દ્ગઁ્ ઔપચારિક રીતે પાછું ખેંચ્યું નથી, એક પગલું જે નિષ્ણાતોને ડર હતો કે પરમાણુ શસ્ત્ર તરફ આગળ વધવાનો સંકેત આપી શકે છે. તેહરાન સતત દાવો કરે છે કે તેનો પરમાણુ કાર્યક્રમ ફક્ત શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે છે, જાેકે ૈંછઈછ અને પશ્ચિમી ગુપ્તચર એજન્સીઓ માને છે કે ઈરાન ઓછામાં ઓછા ૨૦૦૩ સુધી સંકલિત શસ્ત્ર કાર્યક્રમ ધરાવતો હતો.
જ્યારે પેઝેશ્કિયન સરકારનો આદેશ નોંધપાત્ર ઉગ્રતા દર્શાવે છે, ત્યારે વિશ્લેષકો ચેતવણી આપે છે કે ઈરાનની સુપ્રીમ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પરિષદ હજુ પણ કાયદાના અમલીકરણને નિયંત્રિત કરી શકે છે. હાલમાં, પારદર્શિતાનો અભાવ અને સતત પ્રાદેશિક અસ્થિરતા ઈરાનની પરમાણુ મહત્વાકાંક્ષાઓના ભવિષ્ય વિશે નવી ચિંતાઓ ઉભી કરે છે.