ભારતીય નૌકાદળ પરંપરાગત રીતે બનેલા ‘પ્રાચીન સ્ટીચ્ડ જહાજાે‘ ને સામેલ કરશે

આજે ભારતીય નૌકાદળ કારવાર સ્થિત નેવલ બેઝ ખાતે એક ઔપચારિક કાર્યક્રમ દરમિયાન પ્રાચીન દરિયાઈ જહાજને સામેલ કરશે અને તેનું નામ જાહેર કરશે. માનનીય સંસ્કૃતિ મંત્રી શ્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત મુખ્ય અતિથિ તરીકે આ સમારોહની અધ્યક્ષતા કરશે, જે ઔપચારિક રીતે ભારતીય નૌકાદળમાં જહાજના સમાવેશને ચિહ્નિત કરશે.
આ સ્ટીચ્ડ જહાજ ૫મી સદીના વહાણનું પુનર્નિર્માણ છે. જે અજંતા ગુફાઓના ચિત્રથી પ્રેરિત છે. આ પ્રોજેક્ટ ઔપચારિક રીતે જુલાઈ ૨૦૨૩માં સંસ્કૃતિ મંત્રાલય, ભારતીય નૌકાદળ અને મેસર્સ હોદી ઇનોવેશન વચ્ચે હસ્તાક્ષર કરાયેલા ત્રિપક્ષીય કરાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં સંસ્કૃતિ મંત્રાલય તરફથી ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું. પૂર્ણ થયેલા જહાજનું કીલ બિછાવવાનું કામ ૧૨ સપ્ટેમ્બર ૨૩ના રોજ થયું હતું
આ સ્ટીચ્ડ જહાજ સંપૂર્ણપણે પરંપરાગત પદ્ધતિઓ અને કાચા માલનો ઉપયોગ કરીને કેરળના કારીગરો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. જેનું નેતૃત્વ માસ્ટર શિપરાઇટ શ્રી બાબુ શંકરન દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. જેમણે હજારો હાથની મદદ વડે ટાંકાવાળા સાંધા બનાવ્યા હતા. આ જહાજ ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૫માં મેસર્સ હોડી શિપયાર્ડ, ગોવા ખાતે લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું (રંંॅજ://ટ.ર્ષ્ઠદ્બ/ૈહઙ્ઘૈટ્ઠહહટ્ઠદૃઅ/જંટ્ઠંેજ/૧૮૯૫૦૪૫૯૬૮૯૮૮૬૪૩૭૪૩).
ભારતીય નૌકાદળે મેસર્સ હોદી ઇનોવેશન અને પરંપરાગત કારીગરોના સહયોગથી કોન્સેપ્ટ ડેવલપમેન્ટ, ડિઝાઇન, ટેકનિકલ માન્યતા અને ફેબ્રિકેશન સહિત પ્રોજેક્ટના અમલીકરણના સમગ્ર સ્પેક્ટ્રમની દેખરેખ રાખી છે. ડિઝાઇન અને બાંધકામમાં અનન્ય તકનીકી પડકારો ઉભા થયા હતા. કોઈ હયાત બ્લુપ્રિન્ટ્સ અથવા ભૌતિક અવશેષો વિના, ડિઝાઇન દ્વિ-પરિમાણીય કલાત્મક પ્રતિમાઓમાંથી મેળવવી પડી હતી. આ પ્રોજેક્ટમાં પુરાતત્વીય અર્થઘટન, નૌકા સ્થાપત્ય, હાઇડ્રોડાયનેમિક પરીક્ષણ અને પરંપરાગત કારીગરીનું સંયોજન કરીને એક અનન્ય આંતરશાખાકીય અભિગમની માંગ કરવામાં આવી હતી. કોઈપણ આધુનિક જહાજથી વિપરીત, ટાંકાવાળા જહાજાે ચોરસ સઢ અને સ્ટીયરિંગ ઓઅર્સથી સજ્જ હોય છે, જે આધુનિક જહાજાેથી સંપૂર્ણપણે અજાણ હોય છે. હલ, રિગિંગ અને સેઇલ્સની ભૂમિતિને પ્રથમ સિદ્ધાંતોથી ફરીથી કલ્પના અને પરીક્ષણ કરવાની જરૂર હતી.
જહાજના દરેક પાસાને ઐતિહાસિક પ્રામાણિકતા અને દરિયાઈ યોગ્યતા વચ્ચે સંતુલન જાળવવું પડ્યું, જેના કારણે ડિઝાઇન પસંદગીઓ નવીન અને પ્રાચીન ભારતની દરિયાઈ પરંપરાઓ સાથે સુસંગત હતી. ટાંકાવાળા હલ, ચોરસ સઢ, લાકડાના ભાગો અને પરંપરાગત સ્ટીયરિંગ મિકેનિઝમનું મિશ્રણ આ જહાજને વિશ્વના કોઈપણ અન્ય નૌકાદળ સેવાના જહાજાેથી અલગ બનાવે છે. એન્ટિક સ્ટીચ્ડ શિપના બાંધકામનું સફળ સમાપન એ પ્રથમ અને સૌથી મુશ્કેલ તબક્કાની પૂર્ણતાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે કલાત્મક ચિત્રણ દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે કાર્યરત દરિયાઈ જહાજને જીવંત બનાવે છે.
નૌકાદળમાં સામેલ થયા પછી આ પ્રોજેક્ટ તેના બીજા મહત્વપૂર્ણ તબક્કામાં પ્રવેશ કરશે, જ્યાં ભારતીય નૌકાદળ પરંપરાગત દરિયાઈ વેપાર માર્ગો પર આ જહાજનું સંચાલન કરવાના મહત્વાકાંક્ષી પડકારનો સામનો કરશે. જેનાથી પ્રાચીન ભારતીય દરિયાઈ યાત્રાની ભાવના ફરી જીવંત થશે. ગુજરાતથી ઓમાન સુધીના જહાજના પ્રથમ ટ્રાન્સઓસેનિક સફર માટે તૈયારીઓ પહેલાથી જ ચાલી રહી છે.
સ્ટીલ્થ જહાજનું બાંધકામ પૂર્ણ થવાથી ભારતના સમૃદ્ધ જહાજ નિર્માણ વારસાની પુષ્ટિ થાય છે. પરંતુ ભારતના દરિયાઈ વારસાની જીવંત પરંપરાઓનું જતન અને સંચાલન કરવાની ભારતીય નૌકાદળની પ્રતિબદ્ધતા પણ પ્રતિબિંબિત થાય છે.