એસ. જયશંકર અને વડાપ્રધાન મોદી વચ્ચેના સહયોગને કારણે આપણે ભારતીયોને વૈશ્વિક મંચ પર એક અદ્ભુત સિમ્ફની જાેવા મળે છે

હાલમાં વિશ્વમાં ભારત વિશે જે વાતોની ચર્ચા થાય છે તેમાં ભારતની વિદેશ નીતિમાં આમૂલ પરિવર્તન આવે છે. વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકર અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી વચ્ચેના જબરદસ્ત સહયોગને કારણે આપણે ભારતીયોને વૈશ્વિક મંચ પર એક અદ્ભુત સિમ્ફની જાેવા મળે છે. જાે પીએમએ જયશંકરને રાજદ્વારી ર્નિણયો લેવાની સ્વતંત્રતા આપી છે, તો જયશંકર પણ લૂઝ બોલ પર ફ્રી-હિટ કરવાનું ચૂકતા નથી. તેણે ઘણી વખત આવા કઠિન ર્નિણયો લીધા છે અને ખિલાફતનો વિરોધ કરનારા દેશોને કડક સલાહ પણ આપી છે.

એસ જયશંકર હવે એવા બીજા ભારતીય નેતા છે જેમના શબ્દોની સ્થાનિક તેમજ વિદેશી મીડિયા આતુરતાથી રાહ જાેઈ રહ્યા છે અને આ માટે કારણો પણ છે. જાેકે, એ જ વિદેશ નીતિની હજુ પણ કસોટી થઈ રહી છે. પાડોશમાં પાકિસ્તાન પણ ઓછું નહોતું, અહીં બાંગ્લાદેશ પણ સંપૂર્ણપણે જેહાદી બળોના હાથમાં રમી રહ્યું છે. ઓગસ્ટમાં જ્યારે ચૂંટાયેલી સરકારને હટાવીને વચગાળાની સરકારની રચના કરવામાં આવી ત્યારે ત્યાં હિંદુ નરસંહારને વધુ વેગ મળ્યો છે અને દરેકને ભારત તરફથી યોગ્ય પ્રતિસાદની અપેક્ષા છે, જે ભારતે આપ્યો છે. બીજી તરફ કેનેડા અટકતું નથી અને ભારતીય રાજદ્વારીઓની જાસૂસી કરી રહ્યું છે. આ બંને દેશો દેખીતી રીતે જ ભારતની ઊંઘમાં ખલેલ પહોંચાડી રહ્યા છે.

ભારતના વિદેશ મંત્રીની કાર્યક્ષમતાનો ઈતિહાસ જાેઈએ તો ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. તે દરેક દેશને સમય પ્રમાણે જરૂરી ડોઝ પણ આપી રહ્યો છે. તે યુરોપમાં બેસીને યુરોપને અરીસો બતાવે છે (જ્યારે તેણે કહ્યું હતું કે યુરોપની સમસ્યા એ સમગ્ર વિશ્વની સમસ્યા છે તે વિચારવાનું બંધ કરવું જાેઈએ) અથવા તાજેતરમાં પાકિસ્તાનને તેની મર્યાદા અને સ્થિતિ જણાવવી, જયશંકર શ્રેષ્ઠ રમત રમી રહ્યા છે . તાજેતરમાં જ્યારે તેણે પાકિસ્તાનને લઈને નિવેદન આપ્યું હતું કે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીતનો સમય પૂરો થઈ ગયો છે ત્યારે તેમના નિવેદનના અનેક અર્થ અને સંદર્ભો શોધવામાં આવ્યા હતા. લોકો ભૂલી ગયા કે જયશંકર જમ્મુ-કાશ્મીરની સ્થિતિ અને તાજેતરની ચૂંટણીઓ વિશે વાત કરી રહ્યા હતા. જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ ૩૭૦ હટાવવામાં આવી ત્યારે જે કામ કરવાનું હતું તે થઈ ગયું છે. કલમ ૩૭૦નું કામ પૂરું થઈ ગયું છે, જે રીતે પાકિસ્તાન સાથે વાતચીતનો સમય પૂરો થઈ ગયો છે.

એ જ રીતે કેનેડાને પણ ભારત દ્વારા ઘણી વખત ઠપકો આપવામાં આવ્યો છે, જ્યારે કેનેડાની સરકારે તેની જ પોલીસ અને ગુપ્તચર એજન્સીઓના આરોપોને ગુનાહિત અને પાયાવિહોણા ગણાવ્યા હતા. (કેનેડાએ નિજ્જરની હત્યા અંગેની માહિતી અને કાવતરાના મામલે પીએમ મોદીથી લઈને ગૃહમંત્રી શાહ સુધી તમામને ફસાવ્યા હતા.)વિશ્વભરમાં જેની ચર્ચા થાય છે તેવા નેતાઓમાં એસ જયશંકરનું પણ સ્થાન છે. ૨૦૧૪માં કેન્દ્રમાં ભાજપની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકાર બની ત્યારથી ભારતની વિદેશ નીતિ પ્રતિક્રિયાશીલ, શાંત અને નિર્દોષ બનવાને બદલે આક્રમક, ક્રિયાલક્ષી અને ધારદાર બની છે. જ્યાં પહેલા આપણે કોઈપણ મુદ્દા પર મોટા દેશોનું વલણ જાેતા હતા અને પછી જ સરકાર તેનો જવાબ નક્કી કરતી હતી, હવે ભારત પોતાની નીતિ પોતાના હિતો મુજબ નક્કી કરે છે. વિશ્વના મોટા ભાગના દેશોને આ નીતિ ગમે છે, તે કેટલાક ચૌધરીઓને પણ નારાજ કરે છે, જેમાં અમેરિકા અને ચીન અગ્રણી છે.

જાે કે, ભારતની વિદેશ નીતિ ખૂબ આક્રમક રીતે બદલાઈ નથી અને મોટાભાગે નહેરુવાદી નીતિઓનું પાલન કરવામાં આવી રહ્યું છે. એક મોટો બદલાવ જે આવ્યો છે તે એ છે કે ભારત પોતાની રીતે, પોતાના માટે, પોતાના હિતમાં ર્નિણયો લે છે. હવે ભારત ન તો કોઈ જૂથનું સભ્ય બને છે અને ન તો કોઈને જાેડવાનો ઈન્કાર કરે છે. તાજેતરના બે યુદ્ધોનું ઉદાહરણ આપણી સામે છે. રશિયા અને યુક્રેન બંને તરફ ભારતનો ન તો કોઈ ઝુકાવ છે કે ન તો કોઈ અણગમો. વૈશ્વિક રાજકારણમાં સંતુલનની આ રમત શ્રેષ્ઠ જાદુગરો માટે પણ મુશ્કેલ છે, પરંતુ મોદી અને તેમની ટીમ તેને ખૂબ જ સરળતાથી રમી રહ્યા છે.ઈઝરાયેલ અને હમાસને લઈને ભારતનું વૈશ્વિક વિઝન અને નીતિ પણ એકદમ સ્પષ્ટ છે. ભારત દ્વિ-રાષ્ટ્ર સિદ્ધાંત દ્વારા મધ્ય પૂર્વની સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવા માંગે છે,

પરંતુ તે હમાસની કાર્યવાહીને પણ સમર્થન આપતું નથી. ઑક્ટોબર ૨૦૨૩ માં હમાસે ઇઝરાયેલ પર જે ભયંકર હુમલો કર્યો હતો તેનો ક્યાંયથી બચાવ કરી શકાતો નથી.ભારતે પણ એવું જ કર્યું, જાે કે તે ઈઝરાયેલ-અમેરિકાની તરફેણ કરી રહ્યું છે અને નહેરુવાદી વિદેશ નીતિમાં ફેરફાર કરી રહ્યું છે તેવું પણ કહેવાતું હતું. જાેકે, મોદીની આગેવાની હેઠળની સરકારે પોતાની વિદેશ નીતિને પોતાની રીતે ચલાવી હતી અને બંને પક્ષો સાથે સંતુલન જાળવી રાખ્યું હતું. આખું યુરોપ સળગી રહ્યું છે ત્યારે અમેરિકા પ્રમુખપદની ચૂંટણીના પરિણામો અને તેમાંથી ઉદ્ભવતા સંજાેગોની ચિંતામાં વ્યસ્ત છે અને આપણા પડોશના લગભગ તમામ દેશો આગની લપેટમાં છે ત્યારે જાણે ભારતની વિદેશ નીતિની કસોટી થઈ રહી છે. .