‘ONE NATION ONE Election’ની ફોર્મ્યુલાથી અગાઉ ચાર વખત યોજાઈ છે ચૂંટણી

કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા લોકસભાનું વિશેષ સત્ર બોલાવવામાં આવ્યું ત્યારથી વિવિધ અટકળો લગાવવામાં આવી રહી છે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર મોદી સરકાર દ્વારા ‘એક દેશ એક ચૂંટણી’ એટલે કે વન નેશન વન ઈલેક્શન સંબંધિત બિલની રજૂઆતને ધ્યાનમાં રાખીને લોકસભાનું આ વિશેષ સત્ર બોલાવવામાં આવ્યું છે. જાે કે સંસદના આ વિશેષ સત્રના એજન્ડા વિશે સત્તાવાર રીતે કોઈ માહિતી આપવામાં આવી નથી. સંસદીય બાબતોના પ્રધાન પ્રહલાદ જાેશીએ બુધવારે ટ્‌વીટ કર્યું કે વિશેષ સત્ર ૧૮થી ૨૨ સપ્ટેમ્બર દરમિયાન યોજાશે અને આ સમયગાળા દરમિયાન કુલ પાંચ બેઠકો થશે.

માનવામાં આવી રહ્યું છે કે આ બેઠકમાં મોદી સરકાર વન નેશન વન ઈલેક્શન લાગુ કરવાની દિશામાં પગલાં લઈ શકે છે. એક દેશ અને એક ચૂંટણીનો સીધો અને સ્પષ્ટ અર્થ એ છે કે સામાન્ય ચૂંટણીઓની સાથે સાથે રાજ્યની વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ પણ યોજવામાં આવશે. જાે કે ભલે આ અંગે હાલ વાત થઈ હોય પણ આ કન્સેપ્ટ નવો નથી આ અગાઉ પણ આ રીતની ચૂંટણી યોજાઈ ચૂકી છે. ત્યારે ચાલો જાણીએ તેના વિશે

દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી ક્યારે યોજાઈ?.. જે જણાવીએ, આજે ભલે વન નેશન વન ઈલેક્શન યોજવાની વાત કરવામાં આવી રહી હોય પરંતુ આ પહેલા ચાર વખત દેશમાં એક સાથે લોકસભા અને રાજ્યની ચૂંટણીઓ યોજાઈ ચૂકી છે. ૧૯૪૭ માં આઝાદી પછી, ભારતમાં આઝાદી પછી, ૧૯૫૨, ૧૯૫૭, ૧૯૬૨ અને ૧૯૬૭માં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એક સાથે યોજાઈ હતી. ૧૯૬૭ પછી આ ચૂંટણી પર શા માટે બ્રેક લાગ્યો?.. જે જણાવીએ, દેશમાં સતત ચાર વખત એકસાથે ચૂંટણી યોજાયા બાદ તેની પેટર્ન ૧૯૬૭થી બદલાવા લાગી. યુપીમાં ૧૯૬૭માં વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ હતી, જેમાં કોંગ્રેસને બહુમતી મળી ન હતી. ત્યારે રાજ્યમાં ૪૨૩ બેઠકો હતી અને કોંગ્રેસને ૧૯૮ બેઠકો મળી હતી જ્યારે સરકાર બનાવવા માટે ૨૧૨ બેઠકોની જરૂર હતી.

બીજા નંબરે જનસંઘ પાર્ટી હતી જેને ૯૭ બેઠકો મળી હતી, પરંતુ કોંગ્રેસની સાથે ૩૭ અપક્ષ સભ્યો અને કેટલાક નાના પક્ષોએ સરકાર બનાવી અને સીપી ગુપ્તા મુખ્યમંત્રી બન્યા. ચૌધરી ચરણ સિંહના બળવાને કારણે ગુપ્તાની સરકાર એક મહિનામાં પડી ગઈ. આ પછી, ચૌધરી ચરણ સિંહે ભારતીય જનસંઘ અને સંયુક્ત સમાજવાદી સાથે મળીને સરકાર બનાવી, પરંતુ ગઠબંધનમાં તિરાડને કારણે એક વર્ષ પછી, તેમણે પણ રાજીનામું આપી દીધું અને વિધાનસભા ભંગ કરવાની ભલામણ કરી. ધીરે ધીરે આ ટ્રેન્ડ બીજા ઘણા રાજ્યોમાં શરૂ થયો.

ઈન્દિરા ગાંધીએ ૧૯૭૧માં સમય પહેલા ચૂંટણી કરાવી.. જે જણાવીએ, ૧૯૬૭માં દેશમાં એક સાથે ચૂંટણીઓ યોજાઈ હતી, આવી સ્થિતિમાં ૧૯૭૨માં સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજાવાની હતી, ત્યારે વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીએ બેંકોનું રાષ્ટ્રીયકરણ કર્યું હતું અને બાંગ્લાદેશને પાકિસ્તાનથી અલગ કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી, જેના કારણે દેશમાં તેમની લોકપ્રિયતા વધી હતી. આવી સ્થિતિમાં ઈન્દિરા ગાંધીએ ૧૯૭૧માં જ સમય પહેલા સામાન્ય ચૂંટણીઓ યોજવાનું નક્કી કર્યું. આ રીતે એક દેશ એક ચૂંટણીની જે વ્યવસ્થા ચાલી રહી હતી તેને બ્રેક લાગી ગઈ. ત્યારથી, ઘણા રાજ્યોમાં સરકારો પડતી રહી અને વચ્ચે ચૂંટણીઓ યોજાઈ. તમને જણાવી દઈએ કે ૧૯૯૯માં લો કમિશને લોકસભા અને વિધાનસભા ચૂંટણી એકસાથે કરાવવા માટે પોતાનો રિપોર્ટ આપ્યો હતો. ૨૦૧૫માં કાયદા અને ન્યાય પરની સંસદીય સમિતિએ પણ વન નેશન વન ઇલેક્શનની ભલામણ કરી હતી. ત્યારથી, સમયાંતરે એક દેશ એક ચૂંટણીની ચર્ચાઓ થતી રહી, પરંતુ સરકાર કોઈ નિર્ણાયક તબક્કે પહોંચી શકી નહીં.

પીએમ મોદીએ ૨૦૧૮માં તેનો ફરી ઉલ્લેખ કર્યો હતો.. જે જણાવીએ, એક દેશ એક ચૂંટણીની ચર્ચાને વધુ હવા મળી જ્યારે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ૨૦૧૮માં તેનો ઉલ્લેખ કર્યો. એક કાર્યક્રમ દરમિયાન પીએમ મોદીએ કહ્યું હતું કે શું દેશમાં લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણી એક સાથે થઈ શકે છે તેના પર ચર્ચા થવી જાેઈએ? એટલું જ નહીં આ માટે સર્વપક્ષીય બેઠક પણ બોલાવવામાં આવી હતી જેમાં એક દેશ, એક ચૂંટણી પર રાજકીય પક્ષોનો અભિપ્રાય લેવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. છેલ્લી સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન, ચૂંટણી પંચે કહ્યું હતું કે ૨૦૧૯માં સમગ્ર દેશમાં એક સાથે ચૂંટણી યોજવી શક્ય નથી કારણ કે ત્યાં ઘણી કાયદાકીય પ્રક્રિયાઓ છે જે સરકારે પૂર્ણ કરવી પડશે. જાે કે, ૨૦૨૦ માં કોરોના રોગચાળાને કારણે, આ મુદ્દો ફરીથી શાંત થઈ ગયો.