શેખ હસીના પર વિદ્યાર્થી વિરોધ પ્રદર્શનમાં સામૂહિક હત્યાનો આરોપ, તેમની ગેરહાજરીમાં ટ્રાયલ શરૂ થશે

બાંગ્લાદેશના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શેખ હસીના પર રવિવારે દેશના આંતરરાષ્ટ્રીય ગુના ટ્રિબ્યુનલ (ૈંઝ્ર્) દ્વારા ઔપચારિક રીતે ગયા વર્ષે વિદ્યાર્થીઓની આગેવાની હેઠળના વિરોધ પ્રદર્શનોના હિંસક દમનમાં તેમની કથિત ભૂમિકા બદલ આરોપ મૂકવામાં આવ્યા બાદ તેમની ગેરહાજરીમાં કેસ ચલાવવાની તૈયારી છે. આરોપોમાં સામૂહિક હત્યા અને અન્ય ઘણા ગંભીર ગુનાઓનો સમાવેશ થાય છે, જે તેમની સરકારના સત્તા પરથી પતનના લગભગ એક વર્ષ પછી હસીનાના કાનૂની પડકારોને નોંધપાત્ર રીતે વધારી દે છે.
રવિવારની કાર્યવાહીમાં, ટ્રિબ્યુનલે ફરિયાદ પક્ષ દ્વારા દાખલ કરાયેલા આરોપો સ્વીકાર્યા અને જાહેરાત કરી કે હસીના સામે ટ્રાયલ તેમની ગેરહાજરીમાં શરૂ થશે. હસીના ઉપરાંત, બે અન્ય ઉચ્ચ-પ્રોફાઇલ વ્યક્તિઓ – ભૂતપૂર્વ ગૃહ પ્રધાન અસદુઝ્ઝમાન ખાન કમાલ અને તત્કાલીન પોલીસ મહાનિરીક્ષક ચૌધરી અબ્દુલ્લા અલ-મામુન – ને પણ આ કેસમાં નામ આપવામાં આવ્યું છે.
જ્યારે અલ-મામુન હાલમાં કસ્ટડીમાં છે અને તેમની સામે વ્યક્તિગત રીતે કેસ ચલાવવામાં આવશે, ત્યારે ટ્રિબ્યુનલે હસીના અને કમાલ સામે નવા ધરપકડ વોરંટ જારી કર્યા, જે બંને બાંગ્લાદેશની બહાર હોવાનું કહેવાય છે.
સત્તા છોડ્યાના ૧૦ મહિના પછી, કાનૂની તોફાન વધુ તીવ્ર બન્યું
૫ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૪ ના રોજ વિશાળ વિદ્યાર્થીઓના પ્રદર્શનો બાદ શેખ હસીનાની સરકારને હાંકી કાઢવામાં આવ્યાના લગભગ દસ મહિના પછી આ આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે. ફરિયાદ પક્ષે હસીના અને તેમના વહીવટ દ્વારા આદેશ આપવામાં આવેલા કથિત ક્રૂર કાર્યવાહીની વિગતવાર માહિતી આપ્યા પછી, ટ્રિબ્યુનલે જણાવ્યું હતું કે, “અમે આરોપોની નોંધ લઈએ છીએ,”.
કાનૂની વિશ્લેષકો કહે છે કે આ પગલું સત્તાના કથિત દુરુપયોગ માટે ભૂતપૂર્વ નેતાઓને જવાબદાર ઠેરવવા માટે વચગાળાની સરકાર અને ન્યાયિક અધિકારીઓ દ્વારા નિર્ણાયક પગલું સૂચવે છે.
ઐતિહાસિક પહેલું: ટ્રિબ્યુનલ કાર્યવાહીનું જીવંત પ્રસારણ
બાંગ્લાદેશના ન્યાયિક ઇતિહાસમાં એક અભૂતપૂર્વ પગલામાં, રવિવારના ટ્રિબ્યુનલ સત્રનું રાષ્ટ્રીય ટેલિવિઝન પર જીવંત પ્રસારણ કરવામાં આવ્યું. નિરીક્ષકો માને છે કે આ શેખ હસીનાને લક્ષ્યમાં રાખીને એક ગણતરીપૂર્વકનો સંદેશ હતો, જે ભારતમાં કામચલાઉ આશ્રય હેઠળ રહે છે.
“આ પારદર્શિતા અને માનસિક દબાણ બંને વિશે છે,” એક રાજકીય વિવેચકે નોંધ્યું. “લાઇવ પ્રસારણનો હેતુ એ બતાવવાનો હતો કે કાનૂની પ્રક્રિયા વાસ્તવિક, ગંભીર અને અવિરત છે.”
પ્રત્યાર્પણની માંગ વચ્ચે ભારતની ભૂમિકા તપાસ હેઠળ
આ વિકાસ ભારતને રાજદ્વારી મૂંઝવણમાં પણ મૂકે છે. બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારે અગાઉ ભારત પાસેથી હસીનાના પ્રત્યાર્પણની વિનંતી કરતી રાજદ્વારી નોંધ જારી કરી હતી. જ્યારે ભારતીય અધિકારીઓએ નોંધ પ્રાપ્ત થયાનો સ્વીકાર કર્યો છે, ત્યારે તેઓએ અત્યાર સુધી આ બાબતે કોઈ જાહેર નિવેદન આપવાનું ટાળ્યું છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય નિરીક્ષકો નજીકથી જાેઈ રહ્યા છે કે ભારત કેવી પ્રતિક્રિયા આપે છે, કારણ કે આ કેસ પ્રાદેશિક રાજકીય ગતિશીલતા અને દ્વિપક્ષીય સંબંધોને પ્રભાવિત કરી શકે છે.
ભૂતપૂર્વ પીએમ માટે ચાલુ કાનૂની પડકારો
સત્તા ગુમાવ્યા પછી શેખ હસીનાએ કાનૂની કાર્યવાહીનો સામનો કરવાનો આ પહેલો પ્રસંગ નથી. છેલ્લા મહિનાઓમાં તેમની સામે અનેક ફોજદારી કેસ શરૂ કરવામાં આવ્યા છે, પરંતુ આઇસીટીના આરોપો અત્યાર સુધીના સૌથી ગંભીર છે. ટ્રિબ્યુનલનો આદેશ, જે સામાન્ય રીતે માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓ અને યુદ્ધ ગુનાઓ માટે અનામત રાખવામાં આવે છે, તે આરોપોની ગંભીરતા પર ભાર મૂકે છે.
જેમ જેમ બાંગ્લાદેશ આ તોફાની કાનૂની અને રાજકીય પ્રકરણમાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે, તેમ તેમ ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનનું ભવિષ્ય અનિશ્ચિત રહે છે – જે ફક્ત કોર્ટની કાર્યવાહી પર જ નહીં, પરંતુ જટિલ આંતરરાષ્ટ્રીય રાજદ્વારી પર પણ આધારિત છે.