સુપ્રીમ કોર્ટની ૭ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે ‘કાનૂની પ્રશ્ન’ની સમીક્ષા કરવાનું શરૂ કર્યુંજેમને અનામતનો લાભ મળ્યો છે તેમણે તેમાથી બહાર નીકળવું જાેઈએ : સુપ્રીમ કોર્ટ

સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે કહ્યું કે, પછાત જાતિના લોકો કે જેઓ અનામતના હકદાર છે અને તેનો લાભ પણ મેળવ્યો છે, તેમણે હવે અનામત શ્રેણીમાંથી બહાર આવવું જાેઈએ. એમ પણ કહ્યું કે તેઓએ અન્ય વધુ પછાત લોકો માટે રસ્તો કરવો જાેઈએ. હિન્દુસ્તાનના અહેવાલ અનુસાર, સુપ્રીમ કોર્ટની સાત ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચે મંગળવારે ‘કાનૂની પ્રશ્નની સમીક્ષા કરવાનું શરૂ કર્યું કે, શું રાજ્ય સરકારને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં અને સરકારી નોકરીઓમાં પ્રવેશમાં અનામત આપવા માટે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિમાં પેટા વર્ગીકરણ કરવાનો અધિકાર છે?‘

મીડિયા રિપોર્ટ મુજબ બંધારણીય બેન્ચે સુનાવણીના પ્રથમ દિવસે કહ્યું હતું કે તે, ૨૦૦૪ના સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાની માન્યતાની સમીક્ષા કરશે કે રાજ્યોને અનામત આપવા માટે અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિને વધુ પેટા-વર્ગીકરણ કરવાની સત્તા નથી. સુનાવણી દરમિયાન, જસ્ટિસ વિક્રમ નાથે પંજાબના એડવોકેટ જનરલ ગુરમિંદર સિંહની દલીલોનો સારાંશ આપતા કહ્યું, “આ જાતિઓને કેમ બહાર ન કાઢવી જાેઈએ? તમારા મતે, કેટલીક પેટાજાતિઓએ ચોક્કસ શ્રેણીમાં વધુ સારું પ્રદર્શન કર્યું છે. તેઓ આ શ્રેણીમાં આગળ છે.

તેઓએ તેમાંથી બહાર આવીને જનરલનો મુકાબલો કરવો જાેઈએ. ત્યાં કેમ રહેવું? જેઓ હજુ પણ પછાત છે તેમને અનામત મળવા દો. એકવાર તમને આરક્ષણનો લાભ મળી જાય પછી તમારે તે આરક્ષણમાંથી બહાર નીકળી જવું જાેઈએ.” એડવોકેટ જનરલે કહ્યું, ”તે ઉદ્દેશ્ય છે. જાે તે ઉદ્દેશ્ય સિદ્ધ થાય તો જે હેતુ માટે આ કવાયત કરવામાં આવી હતી તેનો હેતુ સમાપ્ત થવો જાેઈએ. ચીફ જસ્ટિસ ઓફ ઈન્ડિયા ડીવાય ચંદ્રચુડની અધ્યક્ષતાવાળી બેંચમાં જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, વિક્રમ નાથ, બેલા એમ ત્રિવેદી, પંકજ મિથલ, મનોજ મિશ્રા અને સતીશ ચંદ્ર શર્માનો સમાવેશ થાય છે.

મીડિયા રિપોર્ટમાં ઉલ્લેખ કરાયા અનુસાર, બંધારણીય બેંચનું નેતૃત્વ કરી રહેલા મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે સુનાવણી દરમિયાન સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તે માત્ર માત્રાત્મક ડેટા સંબંધિત દલીલોમાં નહીં આવે, જેના કારણે પંજાબ સરકારને ક્વોટાના ૫૦ ટકા પ્રદાન કરવાની ફરજ પડી હતી. મુખ્ય ન્યાયાધીશ ચંદ્રચુડ ઉપરાંત બંધારણીય બેંચમાં જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ, વિક્રમ નાથ, બેલા એમ ત્રિવેદી, પંકજ મિથલ, મનોજ મિશ્રા અને સતીશ ચંદ્ર મિશ્રા પણ સામેલ છે. સુપ્રીમ કોર્ટ પંજાબ અને હરિયાણા હાઈકોર્ટના ૨૦૧૦ના ર્નિણયને પડકારતી ૨૩ અરજીઓ પર સુનાવણી કરી રહી છે.

આમાં પંજાબ સરકારની મુખ્ય અપીલ પણ સામેલ છે. સુપ્રીમ કોર્ટની ૭ જજની બંધારણીય બેંચ હવે એ પ્રશ્નની તપાસ કરી રહી છે કે, શું અન્ય પછાત વર્ગો (ર્ંમ્ઝ્ર)ની જેમ અનુસૂચિત જાતિ અને અનુસૂચિત જનજાતિની શ્રેણીઓમાં પેટા-વર્ગીકરણને મંજૂરી આપવી જાેઈએ અને શું રાજ્ય વિધાનસભાઓને પ્રેક્ટિસ કરવાની મંજૂરી આપવી જાેઈએ. રાજ્યોને સશક્તિકરણ કરતા કાયદા દાખલ કરવામાં સક્ષમ આ પહેલા પંજાબના એડવોકેટ જનરલ ગુરમિન્દર સિંહે તેમની દલીલો કરતા કાયદાકીય જાેગવાઈઓ અને બે જાતિઓ માટે વિશેષ જાેગવાઈઓ કરવાના કારણોનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે ‘જાતિ પ્રથા અને ભેદભાવના કારણે સમાજમાં ઊંડુ વિભાજન થયુ છે

અને કેટલીક જાતિઓ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ છે અને નિરાશાની સ્થિતિમાં આવી ગઈ છે. જેઓ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયા છે તેઓ વધુ પછાત બની ગયા છે. આગળ વધવું એ તેમનો અધિકાર છે અને આપણે પછાતપણા પર ધ્યાન આપવાની જરૂર છે જે સામાજિક, આર્થિક, શૈક્ષણિક વગેરે હોઈ શકે.’ પંજાબ સરકાર વતી, તેમણે કહ્યું કે ૨૦૦૬ના કાયદામાં અનામત ૫૦ ટકા સુધી મર્યાદિત હતી. તે પ્રેફરન્શિયલ ધોરણે લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું અને તે કોઈપણ ધોરણો દ્વારા બાકાત રાખવાનું કાર્ય ન હતું અને તેનો હેતુ પછાત લોકોમાં સૌથી વધુ પછાતને આગળ લાવવાનો હતો. હિન્દુસ્તાને રજૂ કરેલા અહેવાલમાં ઉલ્લેખ કરાયો છે કે,

મુખ્ય ન્યાયાધીશ ચંદ્રચુડે સુનાવણી દરમિયાન બે કાયદાકીય પ્રશ્નોની ઓળખ કરી અને કહ્યું કે ‘પંજાબ સરકારે આના પર ધ્યાન આપવું જાેઈએ. પ્રથમ, શું વાસ્તવિક સમાનતાની કલ્પના રાજ્યને અનામતનો લાભ આપવા માટે પછાત વર્ગોમાં પ્રમાણમાં પછાત વર્ગની વ્યક્તિઓને ઓળખવાની મંજૂરી આપે છે. બીજું, શું સંઘીય માળખું, જ્યાં સંસદે સમગ્ર દેશ માટે જાતિઓ અને જનજાતિઓને નિયુક્ત કર્યા છે, તે રાજ્યો પર છોડી દે છે કે તેઓ તેમના પ્રદેશમાં પ્રમાણમાં હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા સમુદાયોને કલ્યાણકારી લાભો માટે નિયુક્ત કરે.’ આ કેસમાં, ૨૭ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૦ ના રોજ, સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ જજાેની બંધારણીય બેંચે ચિન્નૈયા કેસમાં ૨૦૦૪માં આપેલા પાંચ જજાેના ર્નિણય સાથે અસંમતિ દર્શાવી હતી અને આ મામલાને સાત જજની બંધારણીય બેંચને મોકલી આપ્યો હતો.