જર્મન ચાન્સેલર ઓલાફ સ્કોલ્ઝ ભારતની મુલાકાતે, બે વર્ષમાં સ્કોલ્ઝની ત્રીજી ભારતની મુલાકાત

જર્મન ચાન્સેલર ઓલાફ સ્કોલ્ઝ ભારતની ૩ દિવસની મુલાકાતે છે, તેઓ ૭મી આઈજીસી (ઈન્ટર ગવર્નમેન્ટલ કન્સલ્ટેશન) માટે ગુરુવારે મોડી સાંજે દિલ્હી પહોંચ્યા હતા. છેલ્લા બે વર્ષમાં આ તેમની ત્રીજી ભારત મુલાકાત છે. ગયા વર્ષે તેઓ બે વખત ભારત આવ્યા હતા, ફેબ્રુઆરી ૨૦૨૩માં તેઓ ભારતની દ્વિપક્ષીય મુલાકાતે હતા અને સપ્ટેમ્બરમાં તેમણે ભારતની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી ય્૨૦ કોન્ફરન્સમાં ભાગ લીધો હતો. ભારત અને જર્મની વચ્ચેના રાજદ્વારી સંબંધો લગભગ ૭ દાયકા જૂના છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી જર્મની સાથે રાજદ્વારી સંબંધો સ્થાપિત કરનાર ભારત પ્રથમ દેશોમાંનો એક હતો. બંને દેશો વચ્ચે વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી મે ૨૦૦૦માં શરૂ થઈ હતી

જે ૨૦૧૧માં ‘ઈન્ટર-ગવર્નમેન્ટલ કન્સલ્ટેશન્સ’ની શરૂઆતથી મજબૂત બની હતી. ભારત એવા કેટલાક દેશોમાંનો એક છે જેની સાથે જર્મનીએ સંવાદ યંત્રણા સ્થાપી છે. ભારત અને જર્મની વચ્ચે છેલ્લા ૭ દાયકાથી રાજદ્વારી સંબંધો જળવાઈ રહ્યા છે. બંને દેશોએ વર્ષ ૨૦૦૦માં મજબૂત વ્યૂહાત્મક અને વેપાર સંબંધોની શરૂઆત કરી હતી અને હવે જર્મન ચાન્સેલર ઓલાફ સ્કોલ્ઝની ભારત મુલાકાતથી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં એક નવો અધ્યાય શરૂ થવા જઈ રહ્યો છે. વડાપ્રધાન મોદીએ ૨૦૨૨માં ૨૬ થી ૨૮ જૂન વચ્ચે જર્મનીની મુલાકાત લીધી હતી. તેમણે બર્લિનમાં આયોજિત છઠ્ઠા ‘આંતર-સરકારી પરામર્શ’માં ભાગ લીધો હતો અને ઁસ્એ જર્મનીની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી ય્૭ સમિટમાં પણ ભાગ લીધો હતો.

આ સિવાય પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ નવેમ્બર ૨૦૨૨માં બાલીમાં આયોજિત ય્૨૦ શિખર સંમેલન દરમિયાન જર્મન ચાન્સેલર સાથે દ્વિપક્ષીય વાતચીત કરી હતી. વેપાર સંબંધોની વાત કરીએ તો, જર્મની ૨૦૨૨-૨૩માં ભારતનું ૧૨મું વેપારી ભાગીદાર હતું. આ સમયગાળા દરમિયાન જર્મનીના કુલ વિદેશી વેપારમાં ભારતનો હિસ્સો એક ટકા હતો. જ્યારે ભારતના કુલ વિદેશી વેપારમાં જર્મનીનું યોગદાન ૨.૨૪ ટકા છે. કોરોના મહામારી પહેલા બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વેપાર રેકોર્ડ સ્તરે પહોંચી ગયો હતો. ૨૦૧૮-૧૯માં ભારત અને જર્મની વચ્ચે ૨૪ અબજ ડોલરનો રેકોર્ડ વેપાર થયો હતો. કોરોના મહામારી દરમિયાન પણ બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વેપાર વધતો રહ્યો, જે ૨૦૨૨-૨૩માં વધીને ઇં૨૬૦૦ કરોડ થઈ ગયો. જર્મનીની અર્થવ્યવસ્થા હાલમાં મંદીની ઝપેટમાં છે.

તેને દૂર કરવા માટે તેને ભારત જેવા ઝડપથી વિકસતા અર્થતંત્રના સમર્થનની જરૂર છે. ભારત એશિયા-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં જર્મની માટે એક મુખ્ય ભાગીદાર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, જે માત્ર આર્થિક વિકાસ માટે જ નહીં પરંતુ પ્રાદેશિક સુરક્ષા માટે પણ મદદરૂપ સાબિત થશે. તેથી, એવું માનવામાં આવે છે કે જર્મન ચાન્સેલર ઓલાફ સ્કોલ્ઝ તેમની ભારત મુલાકાત દ્વારા માત્ર દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત કરવાનો પ્રયાસ નથી કરી રહ્યા પરંતુ ચીનનો વિકલ્પ શોધવાનો પણ પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. વાસ્તવમાં, દક્ષિણ ચીન સમુદ્ર, તાઈવાન અને ફિલિપાઈન્સ સાથેના ક્ષેત્રીય તણાવના મુદ્દાને લઈને જર્મનીની પોતાની કેટલીક ચિંતાઓ છે. આવી સ્થિતિમાં એશિયા-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં સ્થિરતા માટે ભારત કરતાં વધુ સારો વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર ન હોઈ શકે.

હાલમાં ચીન જર્મનીનો સૌથી મોટો વેપારી ભાગીદાર છે, પરંતુ યુરોપિયન યુનિયન અને ચીન વચ્ચે ચાલી રહેલા વેપાર વિવાદથી જર્મની ચિંતિત છે. વર્ષ ૨૦૨૨માં ભારતમાં જર્મનીનું સીધું રોકાણ રૂ. ૨૬૦૦ કરોડનું થશે, જે ચીનમાં જર્મનીના રોકાણની સરખામણીમાં માત્ર ૨૦ ટકા છે. જર્મની આ દાયકાના અંત સુધીમાં ઓછામાં ઓછા ૪૦ ટકા સુધી પહોંચવાની આશા રાખે છે. કારણ કે ચીન પર વધુ પડતી ર્નિભરતા ફરીથી ૨૦૨૨ની જેમ જર્મનીને મોટો ફટકો આપી શકે છે, જ્યારે ગેસ માટે રશિયા પર તેની ર્નિભરતાને કારણે યુક્રેન યુદ્ધને કારણે નુકસાન થયું હતું. ગયા અઠવાડિયે જ, જર્મનીએ ‘ભારત પર ફોકસ’ યોજના હેઠળ ઘણા ક્ષેત્રોમાં ભારત સાથે દ્વિપક્ષીય સહયોગ વધારવા માટે રોડમેપ આગળ ધપાવ્યો છે. તેમને આશા છે કે ભારત પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને તેઓ તેના મોટા બજાર પર તેમની પકડ મજબૂત કરશે અને ચીન પરની તેમની ર્નિભરતા ઘટાડશે. એવું માનવામાં આવે છે કે જર્મની ભારતમાં મેન્યુફેક્ચરિંગ વધારવા જઈ રહ્યું છે, આ અંતર્ગત આવતા વર્ષમાં ૫૧ ટકા જર્મન કંપનીઓ પોતાનું રોકાણ વધારશે. એવી ધારણા છે કે જર્મન કંપનીઓ આગામી ૬ વર્ષમાં ભારતમાં લગભગ ૪.૫ લાખ કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ કરશે. જાે આમ થશે તો તે વર્તમાન રોકાણ કરતાં બમણું વધી જશે.