બુલડોઝરની કાર્યવાહી પર સુપ્રીમ કોર્ટનો પ્રતિબંધ

સુપ્રીમ કોર્ટનો આદેશ કોઈ એક રાજ્ય માટે નથી, પરંતુ સમગ્ર દેશ માટે છેબુલડોઝરની કાર્યવાહી પર સુપ્રીમ કોર્ટે મહત્વનો ર્નિણય આપ્યો છે. તેમણે બુલડોઝરની કાર્યવાહી પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટનો આ આદેશ કોઈ એક રાજ્ય માટે નથી, પરંતુ સમગ્ર દેશ માટે છે. કોર્ટે કહ્યું છે કે કોઈના ઘરને માત્ર એ આધાર પર તોડી શકાય નહીં કે તે ગુનાહિત કેસમાં દોષિત છે અથવા આરોપી છે. અમારો આદેશ છે કે આવી સ્થિતિમાં અધિકારીઓ કાયદાની અવગણના કરી શકે નહીં અને બુલડોઝર જેવી કાર્યવાહી કરી શકે નહીં. કોર્ટે કહ્યું છે કે મૂળભૂત અધિકારોને આગળ વધારવા અને વૈધાનિક અધિકારોને સાકાર કરવા માટે વહીવટી તંત્રને સૂચનાઓ જાહેર કરી શકાય છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે રાજ્ય સરકાર કયા ન્યાયિક કાર્યો કરી શકે છે અને રાજ્ય મુખ્ય કાર્યો કરવા માટે ન્યાયતંત્રનું સ્થાન લઈ શકે નહીં. જાે રાજ્ય તેને તોડી નાખે તો તે સંપૂર્ણપણે અન્યાય થશે. કાયદાકીય પ્રક્રિયાને અનુસર્યા વિના મિલકતો તોડી શકાતી નથી. અમારી સામે આવેલા કેસોમાં એ સ્પષ્ટ છે કે સત્તાધીશોએ કાયદાને કોરાણે મૂકીને બુલડોઝરની કાર્યવાહી કરી હતી. જસ્ટિસ બીઆર ગવઈની અધ્યક્ષતાવાળી બેન્ચે આ ર્નિણય આપ્યો હતો.

ચુકાદો આપતી વખતે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, તે સ્પષ્ટ છે કે સત્તાના મનસ્વી ઉપયોગની મંજૂરી આપી શકાય નહીં. જ્યારે કોઈ નાગરિકે કાયદો તોડ્યો હોય ત્યારે કાયદો અને વ્યવસ્થા જાળવવાની અને ગેરકાયદેસર કાર્યવાહીથી બચાવવાની જવાબદારી અદાલતે રાજ્ય પર લાદી છે. પાલન કરવામાં નિષ્ફળતા લોકોના વિશ્વાસને નબળી પાડી શકે છે અને અરાજકતા તરફ દોરી શકે છે. જ્યારે વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાનું રક્ષણ કરવું અગત્યનું છે, બંધારણીય લોકશાહી જાળવી રાખીને, અમે સ્વીકારીએ છીએ કે રાજ્ય સત્તાના મનસ્વી ઉપયોગને રોકવાની જરૂર છે, જેથી વ્યક્તિઓ જાણે કે તેમની મિલકત તેમની પાસેથી મનસ્વી રીતે છીનવી લેવામાં આવશે નહીં.

કોર્ટે કહ્યું કે જાે વહીવટી તંત્ર કોઈ વ્યક્તિની મિલકતને માત્ર એ આધાર પર તોડી નાખે છે કે તે વ્યક્તિ પર ગુનાનો આરોપ છે, તો તે સત્તાના વિભાજનનું ઉલ્લંઘન છે. જાહેર અધિકારીઓ કે જેઓ કાયદો પોતાના હાથમાં લે છે તેઓને જવાબદાર ગણવામાં આવે છે. આમ તે ગેરકાયદેસર છે. અમે બંધનકર્તા માર્ગદર્શિકા નિર્ધારિત કરી છે જેનું પાલન રાજ્ય સત્તાવાળાઓ આવા કિસ્સાઓમાં કરશે. કોર્ટે કહ્યું કે અમે જાેયું છે કે આરોપીને પણ કેટલાક અધિકારો અને સુરક્ષા છે, રાજ્ય અને સત્તાવાળાઓ કાયદાની યોગ્ય પ્રક્રિયાને અનુસર્યા વિના આરોપી અથવા ગુનેગારો સામે મનસ્વી પગલાં લઈ શકતા નથી, જ્યારે કોઈ અધિકારીને મનસ્વી કાર્યવાહી માટે જવાબદાર ગણવામાં આવે છે. નક્કી કરવામાં આવે તો તેની સાથે વ્યવહાર કરવા માટે એક સંસ્થાકીય પદ્ધતિ હોવી જાેઈએ. વળતર આપી શકાય, પરંતુ સત્તાના દુરુપયોગ માટે આવા અધિકારીને બક્ષી શકાય નહીં. કાયદાને માન આપ્યા વિના લેવાયેલ બુલડોઝરની કાર્યવાહી ગેરબંધારણીય છે.